Prof. dr Dragiša Bojović Direktor instituta za crkvene studije i dekan Bogoslovskog fakulteta u Nišu

PESNIK MEĐU GRAMATICIMA

Vreme sveštenog poštovanja reči i knjige vezano je za zlatni period srpske kulture, srednji vek. Brojni prepisivači, od dijaka Grigorija i starca Simeona pa sve do masovnije pojave štampanih knjiga, negovali su kult reči u kojem je dominirao strah Božiji prema Bogu Logosu. Pojava štampe je dovela do svojevrsne dehumanizacije i profanisanja božanske reči. O kakvoj je samo razlici reč! Dovoljno je uporediti današnje brujanje štamparskih mašina i ondašnju pobožnu dušu skriprorija, isposnica, u kojima se u blagoslovu i molitvi ispisuju stranice svetoga teksta. To vreme, koje je daleko iza nas, oživljava svojom rukom Svetozar Pajić Dijak. Ispisujući, najčešće na pergamentu, brojne stranice srpskih rukopisnih knjiga. Među njima su čitavi kodeksi poput Dušanovog zakonika, Otkrivenje Svetog Jovana Bogoslova, molitvenika... Uz to, on se iskazuje i kao izvanredni iluminator koji ispisane redove ukrašava brojnim inicijalima, zastavicama i minijaturama.

Danas je Dijak, svakako, tipičan i dosta usamljen predstavnik srpskog slikarstva koje je, za razliku od ikonopisa i freskoslikarstva, malo poznato. Na stranicama njegovih rukopisa dominiraju likovi jevanđelista, ali i manje poznate ilustracije rukopisnog nasleđa. Pored toga, on ponekad hrabro ktitorske portrete, na primer Svetog Stefana Dečanskog, iz jednog žanra prevodi u drugi, iz freskoslikarstva u minijaturno, knjižno slikarstvo.

Svetozar Pajić Dijak, pesnik među gramaticima, svojim rukopisom ispisuje svojevrsnu himnu svetoj ćirilici. Lepota slova i reči nastaju u slavu božanske lepote. Kao što pojanje odjekuje među zidovima, tako i sveštena slova krase stranice knjiga. Upravo takvi njegovi radovi uvode nas u ambijent svetogorskih, dečanskih i sopoćanskih isposnica i kelija u kojima je nastajalo srpsko kulturno blago i koje on veštom rukom i jedinstvenim nadahnućem reafirmiše.