PREZENTACIJA NOVOG PREPISA MIROSLAVLJEVOG JEVANĐELJA
U okviru ovogodišnje Majske izložbe ULUPUDS-a „U škripcu” na kojoj je učestvovalo preko dve stotine članova, u galeriji Žad Muzeja primenjene umetnosti, u pratećem programu posebno je predstavljen rad na prepisu starih srednjevekovnih rukopisa, ispisanih i oslikanih rukom slikara i kaligrafa iz Novog Sada, Svetozara Pajića Dijaka.
Zna
čaj ovog jedinstvenog poduhvata u savremenom umetničkom stvaralaštvu istaknut je kratkim uvidom u istorijat i pojedine činjenice o Miroslavljevom jevanđelju čiji je prepis bio izložen očima posetilaca.
Početkom 90-tih godina Svetozar Pajić se posvećuje umetničkom radu, najpre se iskazujući kroz prikaze ambijentalnih motiva Novog Sada, a potom i drugih vojvođanskih gradova. Kroz prikaze stilske arhitekture i karakterističnih detalja, gotovo amblematski ostavlja vizuelnu informaciju o današnjem izgledu urbanih prostora sa sačuvanom arhitekturom prethodnih vekova. Kao priznanje umetnikovom radu na promovisanju ambijentalne kulture svoga grada, nastaje u saradnji sa Skupštinom grada Novog Sada, Umetnička mapa sa 22 autorska motiva.
Iako karakteristična vojvođanska arhitektura nije autentična srpska, već u detaljima ili celini preuzeta, prilagođena, a opet na svoj način posebna, jer srpski narod je, izabravši da živi na prostoru večno izmedj u istoka i zapada, znao vešto da kombinuje i njihove uticaje, prilagodjavajući ih sebi i unoseći nov život. Svetozara Pajića tako interesovanje za autentično, za poreklo, vodi u obilazak manastira iz čega kao rezultat nastaje ciklus srpskih manastira oslikanih na pergamentu. Tu počinje i njegovo istraživanje istorijsko-umetničke građe srpskog naroda. Zadivljen lepotom starih srpskih rukopisa rađa se njegova ideja o prepisu pojedinih dela srpske pismenosti i umetnosti. Svetozar Pajić svoju ideju počinje da pretače u stvaralački rad ponovnim rukopisanjem srednjevekovnih književno-umetničkih dela u maniru starih skriptora – guščijim perom na pergamentu, kaligrafski prenosi zapise i oslikava. Tako nastaju prepisi, prvo Dušanovog zakonika, potom bogato ukrašenih stranica Četvorojevandjelja, a kao kruna njegovog stvaralaštva nastaje prepis najstarijeg srpskog iluminiranog rukopisa pisanog ćirilicom - Miroslavljevog jevanđelja.
Sa kakvom pažnjom, predanošću i upornošću, upotrebivši sve svoje potencijale –slikarsko i kaligrafsko umeće, knjigovezačko majstorstvo, kao i oštro oko i sigurnu ruku, jer stari majstori su nekada u želji da poprave ili pojačaju slova umeli i da pogreše, svedoči i njegovo često povlačenje u manastire gde je u tišini i miru radio na ovom prepisu punih 7 godina.
Miroslavljevo jevanđelje je rađeno za humskog kneza Miroslava, brata Stefana Nemanje, o čemu govori zapis na poslednjem listu knjige. Nastalo je 80-tih godina XII veka, najverovatnije u Kotoru, za potrebe crkve Svetog Petra i Pavla, a predstavlja bogoslužbenu knjigu u kojoj su tekstovi raspoređeni prema čitanjima u toku crkvene godine.
Ispisano je na 360 stranica pergamenta, perom, u dve kolumne crnom bojom, dok je većina naslova istaknuta crvenom bojom. Najverovatnije su ga pisala dva pisara, od kojih je poznato ime jednog – Gligorije, koji je verovatno slikar minijatura, prvi po imenu poznat srpski umetnik.
U srednjem veku književnost i umetnost su blisko povezane, porastom književne delatnosti rasla je i umetnost minijature. Iz pisarskih radionica širila se uz pisanu reč i umetnost. Tako iz knjiga, minijatura postaje posrednik između raznih tehnika likovne umetnosti. Ornamentalni motivi se tako pretaču iz arhitektonske plastike u minijaturu iz minijature u duborez, zlatarstvo, arhitektonsku plastiku. Ornamentalni motivi sa studeničkih mermernih portala pojavljuje se u Miroslavljevom jevanđelju. Ono sadrzi 296 minijatura crtanih perom, a zatim bojenih četkicom i ukrašenih zlatom. Ukrasni inicijali zauzimaju 8-12 redova teksta, čija struktura od geometrijskih prepleta, razlistalih grana, životinjskih i ljudskih figura čini fantastične likovne celine. Inicijali i minijature većinom imaju dekorativnu funkciju dok na pojedinim mestima predstavljaju i ilustraciju događaja ili ličnosti o kojoj se govori u tekstu.
Srednjevekovni Srbi, na granici prelamanja vizantijskih i romanskih kulturni uticaja, uneli su nov duh nadograđujući arhaične elemente n
ovim romanskim i orjentalnim. Ornamentika Miroslavljevog jevanđelja reprezentuje romanski uticaj. Minijature iz XII veka pokazuju i kako su izgledali počeci slikarstva kod Srba. U prikazima se ne javlja plastičnost oblika, prostorna dubina, svetlost i senka. Prvi naslikani jevanđelisti u srpskom minijaturnom slikarstvu se nalaze upravo u Miroslavljevom jevanđelju, a prikazani su u zastavici na početku knjige. Inicijali ovog rukopisa postali su prototip za ceo jedan tok minijaturnog slikarstva u Srbiji i Bosni od XIII-XV veka.
Značajno je spomenuti da ovo delo pokazuje da je srpska recenzija staroslovenskog jezika morala biti izvršena davno pre kraja XII veka, jer ovaj spomenik govori o postojanju bogate prethodne književne trdicije, koja je morala nastati prepisivanjem i prenošenjem značajnih vizantijskih književnih dela od IX veka, poduhvatom koji su započeli Ćirilo i Metodije.
Upustiti se u poduhvat ponovnog prepisa jedna ovakve knjige, uz svu svest o njenom značaju za kulturu jednog naroda, uz sav trud da se ona prenese savremenom čoveku u svoj svojoj raskoši i sprovesti to delo do kraja, govori i o izuzetnoj umetničkoj i ličnoj hrabrosti autora Svetozara Pajića.
Do 31. maja i kraja Majske izložbe, u Muzeju primenjenih umetnosti posetioci mogu videti prepis danas nedostajuće stranice Miroslavljevog jevanđelja, koju je 1845/46 godine Porfirije Uspenski, ruski arhimandrit, istrgnuo iz rukopisa i preneo iz manastira Hilandara u Rusiju gde se i danas čuva u Javnoj biblioteci Saltikov-Ščedrin u Petrogradu.
Preuzeto sa sajta;
http://www.restart.rs
Možete pogledati galeriju radova :
